Son günlerde herkeste emlak piyasasıyla ilgili bir meraktır almış başını gidiyor. Her gün bana birçok kişi ulaşıp bu merakını dile getiriyor.
Genel olarak piyasadaki ekonomik verilere baktığımızda dolar sürekli yükseliyor. Faizler hızla artıyor. Mortgage kredilerinde en avantajlı bankanın faizi 2 bandının üzerine çıktı. Bütün bu teknik veriler piyasayı olumsuz etkiliyor ancak işin gerçeği bütün bunların piyasalara bir düzeltme yaptığını düşünüyorum. Gayri menkul sektörünün de bu düzeltmeye ihtiyacı vardı. Konut yapımı son zamanlarda oldukça artmıştı. Sektör şişmiş, arz talep dengesi bozulmuştu.
İnşaat firmalarına baktığımızda elinde projesi olan firmalar projelerini bitirme çabasındalar ancak yeni projeler konusunda da daha temkinliler. Çünkü artık eskisi gibi krediye ulaşmak çok kolay olmadığı için konut satışlarının yavaşlayacağını düşünüyorlar ki bu kaçınılmaz bir durum. Bununla birlikte işin iyi tarafına bakacak olursak arz eskisi kadar olmayacak. Örneğin satılan bir konutun yerine üç tanesi yapılamayacak. Bu da ister istemez belirli bir zaman sonra piyasada ciddi talep oluşturacak. Nihayetinde nüfus artıyor, Denizli göç almaya devam ediyor. Nitelikli konut ihtiyacı ise Türkiye genelinde azımsanmayacak kadar çok. Bütün bunlar emlak piyasasını kısa vadede negatif etkilese bile uzun vadede pozitif düşünmemize yol açmaktadır.
Bu durumu biraz daha Denizli’ye özelleştirirsek Denizli’de aylık ortalama 1400 civarında olan tapu sayısı çok büyük bir değişikliğe uğramadı. Gerek ofisimiz içindeki sirkülasyona baktığımızda gerekse dışardan piyasalarını nabzını tuttuğumuzda afaki değişimler gözlemlemiyoruz. İşin bir diğer yönü de yurt dışındaki gurbetçilerin döviz üzerinden emlak sektörüne sağladıkları arz artışı meselesi. Bu durum da kısa vadede emlak satışlarını tetiklese de uzun vadede ne kadar sürdürülebilir tartışılabilir. Nihayetinde uzun soluklu bir hareketlilik olmasa bile can suyu niteliğinde piyasayı hareketlendirdiği de aşikâr.
Denizli içerisinde birbirimizle olan ticarete bakacak olursak bu noktada en önemli konu takas veya barter. Barter sistemi Amerika’da kriz döneminde ortaya çıkan bir sistem ve şu anda Denizli’de oldukça revaçta. Gerek müteahhit gerek kullanıcı gayrimenkul alımında takas yöntemini hali hazırda sıklıkla kullanmakta. Araba, daire takasları; arsa, daire takasları çok sık kullanılan yöntemler haline geldi. Zaten ekonomik krizlerde takas her zaman can kurtarıcı yöntem olagelmiştir. Denizli’de de bir hayli tercih edilmekte. Alışverişlerin, ticaretlerin genellikle takasla olduğunu gözlemliyoruz. Bu da şu durumda piyasanın takasla da olsa dönmesini sağlıyor. Piyasada ciddi çatlaklar açılmasına engel oluyor. Bu durumun 2019’da da artacağını öngördüğümü söyleyebilirim. Şahsi fikrim zaten 2019’un ikinci yarısında da piyasaların yavaş yavaş toparlanacağı yönünde. Bu toparlanma için ise elbette vatandaşın krediye ulaşmasının kolaylaştırılması gerekir. Kredi faizlerinin psikolojik sınır sayılabilecek 1.5’lara gerilemesi lazım ki toparlanma daha hızlı olsun. Hele hele 1’in altına düştüğü taktirde emlak piyasası oldukça hareketlenecektir. Bunun yanında gerçekçi düşünmek gerekirse paranın da bir maliyeti var. Sonuç olarak motrgage kredisinin kısa vadede 1’lerin altına düşmesi pek beklediğimiz bir durum değil.
